Güç Başar Gülle "Müziğin Renklerinde Seyahat" ilk yazısında seyahatin başlangıcını anlatıyor...

İlk yazı...

Berklee Müzik Okulu’ndayken son dönemimde aldığım ileri Big Band dersimizin hocası Greg Hopkins her zaman ki gibi heyecanlı bir şekilde derse girdi ve ilk sorusu şu oldu: “Sizce müzikteki en önemli birim nedir?”. Kısa bir sessizlik ve anlamsız bakışlardan sonra Greg cevabımızı beklemeden “melodi” dedi ve tahtaya sadece “m” yazdı. Sonra devam etti: “Evet, melodi önemlidir.” ve harfi biraz büyüttü, “h” (harmony) yapıp armoniyi ekledi. “Evet armoni de önemlidir” dedi. Sonra bütün tahtayı kaplayacak şekilde ritim anlamına gelen “R” harfini yazdı. Çok vurgulu bir ses tonuyla “Müzikte en önemli birim “RİTİM”dir dedi. O sırada bu anın hayatımdaki en kilit anlardan olacağını tahmin edemezdim. Niye böyle bir sıralama yaptığını anlayamamıştım. Müzik dediğimiz alan içinde, birçok tür ve anlayış varken bu kadar büyük bir genelleme yapılabilir miydi?

* * *

1600-1900 yılları arasında Klasik Batı Müziği’nin gelişimindeki en önemli müzikal birim tonal armoniye bağlı çok seslilik (polifoni) anlayışı olmuştur. Üç yüzyıllık bu dönem içinde stiller, anlayışlar değişse de tonal armoni formların belirlenmesinde en önemli parametredir. 1900’lerden sonraki arayışlar, tonal yaklaşımın kırılmasına ve yeni ifadelerin gelişmesine yol açmıştır. Bu arayışlarda, Batı dışı kültürlerin dillerinden faydalanma çabası görülse de, temelde kendi geçmişlerindeki zemin üzerine yeni yapılar kurmaya çalışmışlardır. Schoenberg’den, Boulez’e, Stockhausen’dan Grisey’e kadar bu yaklaşımın izleri kolaylıkla hissedilmektedir. Bu kadar çok çeşitlilik taşıyan bir anlayışı “Batı” olarak niteleyebilmemiz, galiba bu zeminden kaynaklanıyor. Bu zemin İSE hem felsefi hem de tarihi soru işaretleri ile dolu bir alan.

* * *

Osmanlı-Türk müziğinde ise 1600-1900 yılları içerisinde gelişimin en önemli noktası ritim olmuştur. Ritim, Osmanlı-Türk müziğinde Klasik Batı Müziği’ndeki tonal armoninin üstlendiği rolü yerine getirmiş, form yapılarının oluşmasında en önemli birim haline gelmiştir. Bu karşılaştırma üzerinden bakıldığında Osmanlı-Türk müziğinin tek sesli makamsal boyutu dışında, ritmik formların da başka bir boyut kattığını görüyoruz. Osmanlı-Türk müziğinin dönemleri karşılaştırıldığında makamlarda, enstrümanlarda değişiklikler olduğu fakat eser yapılarındaki formları oluşturan ritmik yapılarda değişiklik olmadığı fark edilmiştir. Teknik olarak bakıldığında Osmanlı dünyasındaki müzikal zemini ritim oluşturmaktadır. Besteciler de bu zemin üzerinde ustalıklarını sergilemeye çalışmışlardır.

* * *

Jazz söz konusu olduğun da ise Jazz’ın geçtiğimiz yüzyıl içerisinde etnik bir müzikten önemli bir müzikal disipline dönüştüğünü söyleyebiliriz. Jazz, kendi içerisinde birçok tür üretmiştir bu yüzyılda. Swing, Bebop, Cool Jazz, Hard Bop, Free Jazz ve Fusion bu türlerin başlıcalarıdır. Peki bize dinlediğimiz şeyi Jazz dedirten temel zemin nedir? Aslında bu sorunun cevabını araştırırken Miles Davis’in “Kind of Blue” albümü bize çok ipuçlarını vermektedir. Öncelikle bu albüm Klasik Batı Müziği etkisinden kurtulma işaretleri taşırken, aynı zamanda Siyah Amerikan halkının kendini müzikal olarak en iyi ifade ettiği Blues formuna yaslanmaktadır. Parçaların isimlerine göz attığımızda bile, örneğin “All Blues” ya da “Blue in Green”de bu etkiyi görüyoruz. Fakat bu Blues 1959 yılında yaşayan “bir çeşit Blues”dur. Ne çeşit olacağını tarihe bırakmış gibi bir havası vardır.

* * *

Müziğin tarihsel gelişimi içerisinde dayandığı kavramsal zeminleri doğru bir içerikte tartıştığımızda bugünle ilgili değerlendirmelerimiz daha gerçekçi bir hal alacaktır. Bu durum da müzisyen ve dinleyen kesimin neyi isteyip neyi istemeyeceği ile ilgili sağlıklı sonuçlar doğuracaktır.

Güç Başar Gülle

Cazkolik.com / 14 Eylül 2010, Salı

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN