Paul Bley

Paul Bley Montreal, Kanada doğumlu piyanist ve bestecidir. 1960`ların free jazz hareketine katkıları ve caz trio performansına getirdiği yeniliklerle tanınır. İlk plaklarında stili Al Haig veya Bud Powell`ı andırır, ancak sonraları Oscar Peterson, Wynton Kelly ve Bill Evans`ın stil ve tekniklerini yaratıcı deneysellik açısından üst seviyelere taşıyarak modern müziğin vazgeçilmez unsuru haline gelmiştir. En çok kayıt yapan caz piyanistlerinden biri olan Paul Bley`in hikayesi aynı zamanda 20. yüzyılın ikinci yarısında gerçekleşen modern cazdaki evrimin de hikâyesidir.

Annesi Rumen göçmeni olan Paul Bley 5 yaşında keman, 8 yaşında piyano çalmaya başlar ve öğrenim gördüğü McGill Konservatuarı`ndan diplomasını 11 yaşında alır. Kısa süre içinde caz gruplarıyla çalmaya başlar ve kendi grubunu kurar. 1949 yılında Oscar Peterson`un ayrılmasıyla Alberta Lounge`da sürekli bir iş bulur, bir sonraki yıl ise bir yandan Juilliard`da (New York) eğitimine devam ederken öte taraftan Roy Eldridge, Bill Harris, Ben Webster, Sonny Rollins ve Charlie Parker gibi isimlerle kulüplerde çalmaya başlar. Henüz Juilliard`dayken trompetçi Donald Byrd, saksofoncu Jackie McLean, basçı Doug Watkins, ve davulcu Art Taylor`dan oluşan bir grupta çalar ve Lennie Tristano`nun stüdyosunda yeni müzikal fikirleri özümsemeye çalışır. 1950`lerin başlarında Montreal`de Jazz Workshop`un kurulmasına katkıda bulunur ve 1953 Şubat`ında Charlie Parker`la plak kaydına girer. Bu dönemde Lester Young, Ben Webster, Chet Baker gibi isimlerle de birlikte çalan Bley ilk stüdyo kaydını Kasım 1953`te Charles Mingus ve Art Blakey ile gerçekleştirir. "Introducing Paul Bley" adlı bu albüm bir Mingus prodüksiyonudur. Henüz sadece yaratıcı ve usta bir bop piyanisti olan Paul Bley için işler 1957 yılında California`ya taşınıp Los Angeles`taki Hillcrest Club`da sürekli bir iş bulmasıyla değişecektir. 1958 yılında burada Don Cherry, Ornette Coleman, Charlie Haden ve Billy Higgins`le birlikte albüm kaydeden sanatçı yine Kanadalı trompetçi Herb Spanier ve vibrafoncu Dave Pike`la da çalışmalar yapar. Bu arada ilginç bir not; Dave Pike`la birlikte yaptığı albümün liner note`larını yazan ve bir bestesiyle de katkıda bulunan parlak müzisyen Karen Borg 1957 yılında Bley`le evlenmiş ve adını Carla Bley olarak değiştirmiştir. 1960`ların başlarında klarnet, piyano ve bastan (Steve Swallow) oluşan Jimmy Giuffre üçlüsünün elemanı olan Paul Bley, Carla Bley`in de besteleriyle katkıda bulunduğu bu grupta grup elemanları arasındaki yakın empatiye dayalı serbest emprovizasyon bazlı bir müzik icra eder. 1961 yılında Avrupa`ya ilk ziyaretini gerçekleştirir, 1963 yılındaysa Sonny Rollins`le Japonya turnesine çıkar ve Coleman Hawkins`in de yer aldığı "Sonny Meets Hawk!" albümünde çalar. 1964 yılında Roswell Rudd, Cecil Taylor, Archie Shepp eşi Carla Bley, Michael Mantler, Sun Ra gibi New York`un önemli free jazz müzisyenlerinin bir araya getiren Jazz Composers Guild`in kurulmasına öncülük eder, ki bu birlik haftalık konser organizasyonları yapmış ve 1964`teki "caz devrimi" için bir forum oluşturmuştur. Müzik paletini genişletmek için alışılmadık sesler (direkt olarak piyano telleri üzerinde çalmak gibi) peşinde koşan Paul Bley 1960`ların sonundaki elektronik yeniliklerle de yakından ilgilenir ve Moog synthesizer`lerin kullanımına öncülük ederek 26 Aralık 1969`da New York Philharmonic Hall`de canlı bir dinleyici kitlesi önündeki ilk performansı gerçekleştirir. Böylece 1967 yılında Carla Bley`den ayrılarak evlendiği vokalist Annette Peacock`la birlikte "Bley-Peacock Synthesizer Show" dönemi başlar. Bley`in sürekli gelişen emprovizasyon metodolojisi Peacock`un ilgi çekici tonal formasyonlarıyla birleşir ve 1970 yılı yapımı "Paul Bley Synthesizer Show" albümü doğar. 1972`de Bley / Annette Peacock birlikteliği sona erer ve sanatçı yeniden piyanoya odaklanır. 1974 yılında Bley`in video sanatçısı Carol Goss`la ortaklığından Improvising Artists plak şirketi doğar ve bu şirket LP`lerin yanısıra müzik videoları yoluyla da  Sun Ra, Jimmy Giuffre, Lee Konitz, Gary Peacock, Lester Bowie, John Gilmore, Jaco Pastorius, Pat Metheny, Steve Lacy gibi sanatçıların çalışmalarını belgeler. İkili 1980 yılında evlenerek Improvising Artists`in merkezini New York`tan New York eyaletindeki Cherry Valley`e taşımışlardır. 1980`lerde Kanada müzik sahnesiyle yeniden bağlantı kuran Bley saksofoncu John Surman; gitaristler John Abercrombie, John Scofield and Bill Frisell; basçılar Jesper Lundgaard, Red Mitchell, Ron McClure ve Bob Cranshaw; davulcular George Cross MacDonald, Aage Tanggaard, Keith Copeland ve Billy Hart`la kayıt projeleri gerçekleştirir. 1981 yılında "Imagine the Sound" belgeselinde yer alan sanatçı, bu filmde hem kendi müziğinin tarihçesinden bahsetmekte hem de piyano çalmaktadır. 1990`lar boyunca yaratıcı çalışmalarının kapsamı iyice genişleyen Paul Bley aralarında vibrafoncu Gary Burton, basçı Niels-Henning Ørsted Pedersen ve vokalist Tiziana Ghiglioni`nin de yer aldığı pek çok uluslararası isimle çalışır. 1999 yılında Stopping Time: Paul Bley and the Transformation of Jazz adlı otobiyografisi, 2003 yılındaysa saygın müzikolojist Norman Meehan tarafından Time Will Tell: Conversations with Paul Bley adlı çalışma yayınlanır. 21. yüzyılın ilk bölümünde saksofoncu Keshavan Maslak, François Carrier ve Yuri Honing; gitarist Andreas Willers, basçı Mario Pavone ve vokalist Jeanette Lambert`la kayıtlar yapan sanatçı 2008 yılında "Member of the Order of Canada" seçilmiştir. Halen dünyanın en büyük konser salonlarında solo piyano konserleri vermeye devam etmektedir.

100`ün üzerinde CD çıkaran Paul Bley`in diskografisinden küçük bir bölüm sunalım son olarak: 1953: Introducing Paul Bley (Debut), 1963: Footloose!, Savoy, 1964: Barrage (with Marshall Allen, Dewey Johnson, Eddie Gomez, Milford Graves), ESP, 1965: Closer (with Barry Altschul, Steve Swallow), ESP, 1965: Blood, Fontana, 1971: The Fabulous Paul Bley Quintet (Live recording from Hillcrest Club, Los Angeles 1958), America Records, 1972: Improvisie, America Records, 1972: Open, to Love, ECM, 1973: Scorpio (with David Holland, Barry Altschul), Milestone, 1975: Turning Point (with John Gilmore, Gary Peacock, Paul Motian), orig. Savoy mono recordings, March 9, 1964, 1977: Axis, Improvising Artists, 1978: IAI Festival (with Giuffre / Konitz / Conners / Bley), Improvising Artists, 1983: Tango Palace, Soul Note, 1987: Notes (with Paul Motian), Soul Note, 1987: Indian Summer, SteepleChase, 1989: Rejoicing, SteepleChase, 1990: Memoirs (with Charlie Haden and Paul Motian), Soul Note, 1992: Mindset (with Gary Peacock), Soul Note, 1992: Annette (with Franz Koglmann, Gary Peacock), hatART, 1994: Time Will Tell (with Evan Parker and Barre Phillips), ECM 1994: What If (with Bruce Ditmas as leader, John Abercrombie, Sam Rivers, Dominic Richards), Postcards Records, 1999: Not Two, Not One (with Gary Peacock and Paul Motian), ECM, 2000: Sankt Gerold (with Evan Parker and Barre Phillips), 2007: Solo in Mondsee, ECM Ayrıca Jimmy Giuffre ve Steve Swallow ile birlikte: 1961: The Jimmy Giuffre 3 - Fusion, Verve, 1961: Jimmy Giuffre Trio Live in Europe 1961, Raretone, 1984, 1961: Emphasis, Stuttgart 1961, hatART, 1993 1961: Flight, Bremen 1961, hatART, 1993, 1962: Free Fall, Columbia, 1989: The Life of a Trio (2 volumes), Owl, 1992: Fly Away Little Bird, Owl, 1993: Conversations with a Goose, Soul Note, 1996.

Arto Peştemalcıgil

Cazkolik.com / 10 Kasım 2012, Cumartesi

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN