Caz dinlemeye başlamak! Caz dinlemeye başlayacaklar için dinlenecek albümlerin seçimleri nasıl olmalı?

Caz dinlemeye başlamak! Caz dinlemeye başlayacaklar için dinlenecek albümlerin seçimleri nasıl olmalı?

"İlk dinlediğin albüm hangisiydi?", "Ben de caz dinlemek istiyorum ama neyi, kimi dinleyeceğimi bilmiyorum, tavsiye edeceğin isim, albüm var mı?" Cazla yakın herkesin ya doğrudan ya da çevresinden en sık duyduğu sorulardır. Cazkolik yayın hayatına başladığından bu yana hem bizlere gelen mailler, sorular açısından hem de yakından takip ettiğimiz gerek yerli, gerekse de dış dünyada ki caz ortamı bakımından dikkatimizi çeken sorulardan biri oldu “Caza neyi, kimi, hangi albümü dinleyerek başlayalım?”. Burada sözünü ettiğimiz şeyin kişisel tercihler olduğunu belirtmeye gerek yok kuşkusuz ama anladığımız kadarıyla ‘bu kişisel bir tercihtir yorumu’ kaçamak bir cevap oluyor açıkçası. Hele bizim gibi bir caz sitesi idare etme iddiasındaysanız, insanlara caz müziği üzerine bir şeyler söylüyorsanız en başta bu konuda söyleyeceğiniz temel bir şeyler olmalı! Yanlış mı yönlendiririz, eksik mi söyleriz, fazla mı kafa karıştırırız kısımlarına fazlaca takılmadan elinizden gelenin en iyisini tavsiye etmek en doğru olan kuşkusuz. İşte bu yazıda da bunu yapmaya çalışacağız.

 

Bu konuyu geçen hafta yakından takip ettik ve yeni başlayanlara öneriler, ilk albüm tavsiyeleri, hangi müzisyen, hangi şarkıcı, kimi almalıyım, neyi almalıyım tarzı önerilerin genel anlamda üç ayrı biçime sahip olduğunu gördük. Bu yazıda bundan sözetmek ve elbette albümler, isimler, parçalar, şarkılardan öneriler sunmak istiyoruz... Eğer bu yazıdan memnun kalır ve faydalı bulursanız kendimizle gurur duyacağız.

 

İlk dinlenen albümler

 

Buna benzer yazıları daha önce de yayınladık, caz dergilerinin, internet sitelerinin sevdiği konuların başında geldiğini belirterek birkaç kez işin profesyonellerinin seçimlerini yayımlamıştık. Geçtiğimiz haftalarda bu konuya ilişkin yeniden bir yazı hazırlamayı düşünürken Steve Hoffman Music Forums’da ki konu başlığı dikkatimizi çekti, daha dğrusu, forumda tavsiyede bulunanların önerme mantığı ve nedenleri dikkatimizi çekti.

 

Forumda bu konuyu tartışmaya açan “ggking7” nikli şahıs sorusunu şöyle soruyordu; “Blues, rock ve reggae ile yakından ilgiliyim ama bir çok insanın da cazdan hoşlandığını ve mutlu olduğunu görüyorum, benim de cazdan hoşlanmam, sevmem için bana bir albüm, başlangıç için bir şey tavsiye edebilir misiniz?” Evet, soru böyleydi! Tahmin edeceğiniz gibi verilen cevaplar da herkesin kendi tecrübesinden yola çıkan cevaplardı.

 

Geçen hafta içinde bu konuda yapılmış yayınları derleyip verilen tavsiyelerin çıkış noktalarını ve hangi kriterlere göre tavsiyelerde bulunulduğunu anlamaya çalıştık. Dikkatimizi çeken iki temel konu oldu, ilki cazın swing-dixieland dönemine inen ve oradan gelen, içlerinde büyük isimlerin yer aldığı albümleri referans olarak gösterenler ki bunu yaparken sonraki dönemlerin de içlerinden örnekler seçmeyi ihmal etmiyorlar. Böylesi bir yöntemi tercih edenler sonraki dönemlerin de -mesela Bebop gibi- çok bilinen, caz tarihinde yerini almış albümlerini tavsiye ediyorlar. Bu bir yöntem, söyleyeceğimiz olamaz! Caz tarihini kucaklayan bir yöntem kuşkusuz, bunu yaparken belki de bu tavsiyelerin yanına iyi bir kitap, fotoğraf albümleri de eklenebilir.

 

Bir diğer tavsiye yöntemiyse 1945-48 ve sonrası dönemi temel alan listeler oldu. Burada pekçok kişinin işi Charlie Parker ve Miles Davis’e yaslayıp daha aşağılara inmemesi dikkat çekiciydi.

 

Şimdi tekrar yazının başına dönelim, forumda bu soruyu soran kişiye bir çok cevap verilmiş elbette, kimi ilk satın aldığı albümden söz ediyor, kimi isim telaffuz ediyor. Ama kısaca Miles Davis’in “Kind of Blue” ve "Bitches Brew”, Dave Brubeck’in “Time Out” albümlerine sıkça rastlıyorsunuz. Konuya biraz daha yakından bakarak bir şeyler söylemeyi tercih eden “Maggie” nikli katılımcı Miles Davis albümlerinin caza başlamak isteyenler için ne kadar uygun seçim olduğunu kuşkuyla soruyor ve kendi Sonny Rollins “Saxophone Colossus” deneyimini anlatıyor. Sözünü ettiği bir diğer isimse Lester Young “The Kansas City Sessions” albümü olmuş. “Maggie” nikli katılımcının söylediğine göre ilk satın aldığı albüm söyledikleriyle tezat sanki, John Coltrane’in “Ascencion” albümünü aldığını belirtiyor ve “bu albüm benim başlangıcım için doğru bir nokta oldu” diyor. Coltrane’in 1965 tarihli bu albümü günümüzde dahi avantgarde bir albümken caz dinlemeye başlamak isteyenlere ilk tavsiye edilecek albüm müdür kuşku götürür. Kuşkusuz her cazsever kendi beğenisinin yönlendirmesini izleyecektir, “Maggie”nin ki anlaşılan böyle gelişmiş.

Caz şarkıcılarının albümleri

Foruma devam edelim, biri Charles Mingus’un “Mingus Ah Um”, “The Black Saint and The Sinner Lady”si gibi albümleri başlangıç için önerirken bir başka isim swing, dixieland, bebop dönemlerinden başlanmasını tavsiye ederek Louis Armstrong, Duke Ellington gibi isimlere yöneliyor.  Bu çerçevede “Stachmo Plays King Oliver” albümünün öne çıktığını belirtelim. Yine Coltrane’in “Love Supreme” veya “Blue Train”, “Giant Steps” albümlerinin, müzisyen olarak da Bill Evans, Billy Holiday, Ella Fitzgerald, Thelonious Monk, Sarah Vaughan gibi pekçok ismi telaffuz edenler epey çok. Son isimler arasında Holiday, Vaughan, Fitzgerald gibi caz şarkıcıları dikkatinizi çekmiştir, caz dinlemeye şarkıcılarla başlanmasını tavsiye eden görüşler de var ve bu görüş bizim Cazkolik olarak da sıcak baktığımız bir düşünce. Bunu kendi adımıza şöyle gerekçelendirelim, bu coğrafyada yaşayan bizler sözlü geleneği severek yetişiyoruz, işe bu yanıyla bakarsanız ilk kez caz dinleyecek birine yine vokalli bir albüm tavsiye ederseniz kuracağı ilişki olumlu olacaktır. Forumda ilginç olan şeyse katılımcıların ilk tartışmayı açan kişinin sorusuna cevap vermek yerine kendilerinin ilk başladıkları ya da ilk dinledikleri, satın aldıkları albümleri sıralaması olmuş. Bu anlamda belki çok verimli şeyler çıkmıyor, bunun yanında bir de tavsiyede bulunanların tavsiyelerini gerekçelendirmesi lazım, soruyu soran tavsiye istiyor ama bunun yanına gerekçes eklemek hiç fena olmaz.

 

Koleksiyon albümleri veya derlemeler

 

Forum katılımcıları arasında en nitelikli tavsiyede bulunan Gary Freed`i diğerlerinden ayırmalı, tavsiyesi kesin olarak tutarlı, Freed caz dinlemeye karar vermiş ama nereden başlayacağını bilmeyen bir kişiye hem en ekonomik tavsiyeyi yapıyor hem en tutarlı. Freed’in tavsiyesi amazon.com’da şu anda satışta olan, 13,95 $ gibi makul bir fiyata, 4 ayrı CD’de toplam 65 parça öneriyor ki daha pratik bir öneri bulmak hakikaten zor. Üstelik bu toplama çalışmada caz tarihinin neredeyse tüm büyük isimleri eski ve sonraki dönemler var. Daha ne olsun! Bu albümün ismini biz de duyurmak isteriz; “A Night Out With Verve”. Yanısıra böylesi çalışmaların çok sayıda olduğunu da söyleyelim ve bunların bir çoğu da gerçekten özenli çalışmalar. İşte bu gerçek ve anlaşılabilir bir tavsiye. Belki de diyebiliriz ki 10 kişinin birer albümünü önermekten çok daha gerçekçi ve faydalı çünkü tüm bir dönem ve kuşak hakkında ilk elden fikre sahip olabiliyorsunuz ama başlangıcın burada kalmaması, ardından ikinci adımın atılması, özellikle kendilerine yakın gelen müzisyenleri daha yakından tanımaları çok daha önemli. Bu kişilerin hayatlarına yakınlaşmaları, onları bir müzisyen olarak ama önce birer insan olarak tanımaları, müziklerini yaşadıkları dönem ve sosyal yanlarıyla mukayese ederek anlamaya çalışmaları dinledikleri parçaları çok daha anlamlı hale getirecektir kuşkusuz. Freed’in tavsiye ettiği derleme çalışmanın benzerleri çok var, bu konuda yapılmış gerçekten çok özel çalışmalar bunlar, burada önemli olan bu yöntemin bu müzikle tanışmak isteyenlerin dolaysız ilişki kurmaları için hoş bir fırsat içerdiğidir. Çünkü böylesi koleksiyonlar profesyoneller tarafından hazırlanmış ve içindeki müziğin dinlenirliği, akıcılığı ve çeşitliliği düşünülerek oluşturulmuştur.

 

Başlangıç için ilk 10 albüm tarzı listeler

 

En sok kullanılan ve sanıyoruz ki aslında eleştirmenlerin, caz tarihçilerinin, yazarların en sevdiği yöntem olan 10-15 albümlük listeler yapmak ve önermek. Bu konuda rastladığımız listelerin çoğunun dürüstlüğü açıktır, yani filanca albüm satılsın kaygısı olan listeler değil çoğu, bunu açık yüreklilikle söyleyebiliriz. Bu anlamda yaptığımız araştırmalar içinde sonradan ilgimizi çeken bir yazıya rastladık, Wasington Post’ta çıkan yazı 14 Aralık 2008’de yayınlanmış ve Chris Richards imzalı. Yazarın en sevdiğimiz yanı bizim şimdi yaptığımız gibi gevelemeden, laf kalabalığından uzak durarak doğrudan listesini belirtmesi olmuş, bu nedenle biz de bu listeyi sizlere aktarmak istiyoruz ama yine belirtelim ki böylesi listeler sonuçta kişisel seçimlerdir.

 

Chris Richards listesinin ilk sırasında bize Duke Ellington’ın “The Okeh Ellington” isimli çalışmasından söz ediyor. Sony/Columbia firmasının yayınladığı albüm hakkında yazar bize 1927-30 yıllarından bahsederken Duke’ün o yıllarda henüz yirmilerinin sonunda çok genç biri olduğunu, kendi yaratıcı sürecinin henüz yeni yeni başladığını ve sonsuz sanatsal olanakları nasıl kullanması gerektiğini yeni keşfettiği dönemin en uygun çalışmalarından biri olarak öneriyor. Albümden özellikle tavsiye ettiği parça ise ünlü “Mood Indigo”.

 

Yazarın listesinin ikinci sırasında efsanevi Charlie Parker’ın çok çok ünlü “Best of the Complete Savoy & Dial Studio Recordings (Savoy 1944-48)” isimli çalışması var. Bu albümü zaten caz tarihçilerinin neredeyse tümü önermektedir. Burada yazar ilginç bir benzetme yaparak Parker’ın o dönemi için cazın Usain Bolt’u olduğunu da bir espri olarak ekliyor ve cazın içine girdiği değişimden söz ederek bebop olarak anılan dönemin bu yıllarda atılan adımlarla oluştuğunu ekliyor. Albümden seçtiği parça ise ünlü “Yardbird Suite”.

 

Listenin üçüncü sırasında Thelonious Monk’un “Genius of Modern Music, Vol.1” isimli albümünü koymuş yazarımız Richards. Blue Note firmasınca yayınlanan albüm 1947-48 yıllarında yayınlanmış. Yazarın bu seçimde üstünde durduğu nokta Monk’un bir piyanist olmasının dışında bu yıllarda yaptığı bestelerin cazda yapısal ve mimari değişikliğe neden olan çalışmalar olması, yeni akor yapılarını geliştirmesidir. Özellikle de bahsettiği parça ise “Well You Needn’t”.

 

Sonraki albüm Miles Davis’in çok çok ünlü çalışması “Kind of Blue”. Aslına bakarsanız bu albümde caz yazarlarının neredeyse tümünün ilk 10 listesinde hep olan bir çalışmadır ve gerçekten de çok çok uygun bir kayıttır. Son yıllarda adı sık sık yeniden gündeme gelen albüm ilk yayınlanışının üzerinden 50 yıl geçmesiyle de sıkça anılır oldu. Bir özelliği de o yıla kadar caz tarihinin en çok satılan albümü olmasıdır ki halen caz listelerine göre haftada 5 bin adet satmaya devam eden bir albümdür. Yazar buradan bize “So What”ı özellikle seçmiş!

 

Yazarın sonraki seçimi ise artık 60’lı yıllardan! Eric Dolphy’nin ünlü çalışması “Out to Lunch” Blue Note tarafından 1964 yılında yayınlanan albüm ünlü Eric Dolphy’nin de en ünlü albümüdür. Yazar, albümün içindeki notlarda Dolphy’nin o yılları bir alkol bulutu içinde yaşadığından oldukça bulanık hatırladığını söylediğini belirtir. Yazarın seçimi olan parça ise “Hat and Beard”

 

Listenin bir sonraki albümü ise Impulse! firmasının 1970 yılında yayımladığı Alice Coltrane’in (John Coltrane’in karısı ki dikkatinizi çekmiştir Coltrane’in kendisinden değil ama karısından bir albümü seçiyor yazarımız) “Journey in Satchidananda” isimli albümüdür. Richards’ın bu çalışma için bize aktardığı not ise Alice’in kocasının ölümünden üç yıl sonra kocasının izlerini takip etmeyi seçen biri olmayı tercih etmesine yaptığı vurgudur. Önerdiği parça ise albümle aynı adı taşıyan parça.

 

Listenin sonlarına doğru gelirken yazarın bize önerdiği listenin bu kısmında yine bir Miles Davis çalışması var. “On The Corner”. 1972 yılında yayınlanan albüm bize Miles Davis’in yaşadığı dönemi nasıl sorgulayan biri olduğunu da göstermektedir. Zaten bir söyleşisinde “artık bir parçayı hatasız ve eksiksiz çalıyorsam kendimi tekrar etmeye başlamışım demektir” anlamında şeyler söylediğini biliyoruz. O yıllarda cazın geleceğini şekillendiren albümlerden biri olarak anılır ve hypno-funk döneminin en belirgin albümlerinin başında gelir. Bu albümden dinlememizi özellikle istediği parça ise “Helen Butte”.

 

Listenin sondan ikinci albümü bir Don Cherry çalışması olan 1975 tarihli “Brown Rice”. Açık söylemek gerekirse benzeri listelerde adını sıkça görmeye alışkın biri olduğunu söyleyemeyiz Cherry’nin. Don Cherry gibi Ornette Coleman’da free cazın en önde gelen isimlerindendiler ve müzikal yaşamlarının büyük bir kısmı Avrupada, dünyanın kalanında çalmakla geçti. Bu anlamda göçebe birileridir demek yanlış olmaz.

 

Listenin son sırasında yer alan albüm ise işte nihayet bir vokal albümü dedirtecek bir seçim, efsanevi şarkıçı Nina Simone’un 1957 ila 1993 yılları arasın kapsayan geniş dönemin retrospektif derlemesi “Anthology”. Simone kendi kuşağının en güçlü seslerinden, daha başka bir şey söylemeye pek gerek yok, albümü de hemen alın diyoruz. Yazarın bize önerdiği parça ise “Black is the Color of My True Love’s Hair”.

 

Umarız ki bu yazının içeriği caza nasıl başlıyayım, ne dinlemeliyim diyen pek çok cazsever adayına faydalı olacaktır. Temel olarak dinlemeye başlamanın ya da seçimler yapmanın 3 esas noktasına değindik, genel olarak toparlarsak eğer, bu seçim yönteminin ilki çevremizden gelen tavsiyeler idi ki buna bir internet forumunu örnek gösterdik. Ardından özellikle plak firmalarının ve profesyonellerin yaptığı çoklu derlemelere, koleksiyon albümlerine dikkatinizi çekmeye çalıştık ki cazı genel olarak sevme biçiminde ciddi etkileri ve katkısı olacağını düşünüyoruz bu yöntemin. Son olarak da sıkça karşılaşabileceğiniz gibi tavsiye edilen ’ilk 10 albüm’ tipi listelerden bir örneği size aktardık. Kuşkusuz ki bu da ideal yöntemlerden biridir.

 

Burada artık seçim dinleyene yani sizlere kalmış! Her ne olursa olsun, nasıl seçerseniz, neyi seçerseniz seçin, müzik özellikle caz müziği tıpkı evinizdeki çiçek gibi sevgi ister, kendisine ilgi göstermenizi ister, müziği kalbinizde yaşamanızı ve hayatınızın bir parçası haline getirmenizi ister! Hayatımızdaki tüm değerli şeyler öyle değil mi zaten...

 

Cazkolik.com / 5 Ekim 2009, Pazartesi

BU İÇERİĞİ PAYLAŞIN


Cazkolik.com

  • Instagram
  • Email

YORUMLAR

Yorum Yazın

Siz de yorum yazarak programcımıza fikirlerini bildirin. Yorumlar yönetici onayından sonra sitede yayınlanmaktadır. *.